Immuno-oncologie begrijpen
Lymfocyten aanval kankercellen
Immuno-oncologische (IO) therapie is een nieuwe (en oude) manier om kanker te behandelen door uw immuunsysteem te activeren in de hoop dat dit uw tumor aanvalt.
Een van de vroegste kankertherapieën was een soort immunotherapie. De toxinen van Coley waren een brei van bacteriële toxinen die meer dan een eeuw geleden direct in de tumor werd geïnjecteerd. Dit gaf veel ontstekingen en alhoewel mensen hier ziek van werden, werd een klein aantal mensen hierdoor wel genezen.
In de laatste eeuw zijn een aantal andere immunotherapieën ontwikkeld en geëvalueerd in klinische studies, maar vanwege de bijwerkingen, de kosten en de wisselende voordelen hebben deze maar een beperkte werkzaamheid.
Meer recent zijn er nieuwere vormen van immunotherapieën (ook wel immuno-oncologische therapieën of IO-therapieën genoemd) gevonden die succesvol zijn gebleken bij sommige vormen van kanker. Zo zijn de resultaten van de vroege immuno-oncologische studies hoopgevend voor geavanceerde huidkanker (melanoom) en longkanker, en sommige van deze geneesmiddelen zijn al goedgekeurd om in enkele landen te worden gebruikt. Andere vormen van immunotherapieën waaronder vaccins worden op dit moment in studies voor nierkanker onderzocht.
In dit hoofdstuk leert u welke IO-therapieën getest worden voor nierkanker, hoe deze werken en wat de bijwerkingen kunnen zijn. Om de nieuwe IO-therapieën te begrijpen, is het belangrijk te weten hoe ons immuunsysteem werkt. Als u meer wilt weten over ons immuunsysteem, lees dan eerst hier.
Welke vormen van immunotherapieën zijn beschikbaar voor kanker?
3D - rendering van antilichamen
Ons immuunsysteem kan kankercellen als abnormaal herkennen, en soms is het in staat een effectieve respons tegen kanker in gang te zetten. In heel zeldzame gevallen zoals melanoom en nierkanker, kan dit tot een spontane remissie leiden, een wonderbaarlijke genezing van de kanker. Immunotherapie heeft als doel het immuunsysteem van het lichaam tegen kanker te versterken en te ondersteunen, in de hoop dat meer mensen van dit voordeel van het immuunsysteem kunnen profiteren.
Voor veel vormen van kanker bestaan verschillende vormen van immunotherapieën (die worden getest).
In klinische studies wordt onderzocht hoe de behandeling kan worden gepersonaliseerd op basis van de exacte kenmerken van uw tumor. In sommige klinische studies wordt een biopsie of monster van uw tumor gevraagd. Onderzoekers hopen te kunnen bepalen welke vormen van kanker het meest ontvankelijk zijn voor IO-therapieën.
Welke immunotherapieën worden voor nierkanker gebruikt?
Op dit moment worden er vier vormen van IO-therapieën gebruikt en getest voor nierkanker:
1. Kankervaccins (bijvoorbeeld dentritische cel vaccins, overige)
Tegen nierkanker zijn vaccins onderzocht. Een van de vaccins bleek succesvol te zijn in de preventie van recidiverende kanker bij patiënten die een grote tumor uit hun nier hadden laten verwijderen. Dit was echter een complex proces en dit vaccin is geen standaardbehandeling geworden.De vaccins die getest zijn in nierkankerstudies zijn:
- AGS-003: er worden monsters van uw immuuncellen verzameld en vervolgens genetisch gewijzigd om uw tumorcellen te herkennen. Uw gewijzigde immuuncellen worden weer in u terug geïnjecteerd. Dit lijkt op de CAR-therapie, maar in dit geval bestrijden de geïnjecteerde cellen de tumor niet, maar in plaats daarvan leren zij uw aangepaste immuunsysteem de tumor te bestrijden.
- IIMA901: dit vaccin bevat 10 nierkankereiwitten. De werking lijkt op een normaal vaccin, dus u wordt hier niet ziek van, maar het is ontworpen om uw immuunsysteem aan te leren om uw tumorcellen te kunnen herkennen.
- MGN1601: dit vaccin bevat de nierkankercellen van iemand anders. Als u met dit vaccin geïnjecteerd wordt, zal uw immuunsysteem deze cellen vernietigen omdat deze niet bij u horen en als een bedreiging worden gesignaleerd. Terwijl uw immuunsysteem deze externe nierkankercellen bestrijdt, zal het ook leren hoe een nierkankercel eruit ziet, en zal het daarom uw tumor kunnen vernietigen.
Hoe werkt checkpoint immunotherapie?
Immuuncellen worden gecontroleerd door een “comité” van checkpoints die het immuunsysteem op verfijnde wijze in balans houden. Een te lage regulering zorgt dat het immuunsysteem overactief wordt en het lichaam aanvalt; een te hoge regulering zorgt dat de immuunfuncties uit balans raken wat leidt tot infecties en de vorming van kankercellen. Voor meer informatie over het immuunsysteem, kunt u hier klikken.
Soms coöpteren de kankercellen dit systeem en maken op onjuiste wijze van deze checkpoints gebruik, zodat uw immuunsysteem de kankercellen niet langer kan herkennen. Checkpointremmers zijn geneesmiddelen (in dit geval antilichamen) die op hun beurt deze checkpoints blokkeren om het immuunsysteem vrij te laten in de bestrijding van de kankercellen.
Kennis over de werking van checkpoint-antilichamen verschaft veel inzicht over hoe deze checkpoint-antilichamen wel of niet werken bij kankerpatiënten. Bijvoorbeeld, een checkpoint immunotherapie lijkt niet te helpen tenzij het immuunsysteem al doelgericht, gewaarschuwd en geactiveerd is, en de tumor probeert te infiltreren. Wetenschappers zijn nog altijd aan het bestuderen wie hiermee geholpen wordt en wie niet, hoewel het lijkt dat als de tumor geen immuuncellen bevat, de checkpoint-antilichamen misschien niet werken.
Het inzicht dat de checkpoint-antilichamen alleen de laatste verdedigingslinie van de kankercellen tegen het immuunsysteem opheffen, verklaart de strategie die artsen en wetenschappers hanteren in hun klinische onderzoeken. Studies verkennen bijvoorbeeld de combinaties van checkpoint antilichamen (bijv. nivolumab + ipilimumab of durvalumab + tremelimumab). Andere studies verkennen weer de combinaties van checkpoint-antilichamen met andere therapieën zoals kankervaccins, cytokines of standaard kankertherapieën (bijv. doelgerichte therapieën).
Welke vormen van checkpoint immuno-oncologische behandelingen zijn er op dit moment beschikbaar?
Totdat er goedkeuring wordt verleend voor checkpointremmer-geneesmiddelen om te gebruiken bij nierkanker, zijn deze voornamelijk beschikbaar door middel van klinische studies, en ook via de "compassionate use" programma's in sommige landen. Voor meer informatie over studies en programma's, kunt u hier klikken.
Vormen van checkpoint IO-behandelingen
U hebt misschien gehoord van de term “PD-1”en “PD-L1” en ook van “CTLA-4” als nieuwe soorten medicijnen die worden getest tegen nierkanker. Dit zijn op zichzelf geen namen van geneesmiddelen, maar duiden op een type of “klasse” van checkpointremmers die geneesmiddelen bevatten zoals nivolumab, pembrolizumab, ipilimumab, tremelimumab, durvalumab, avelumab en atezolizumab.
PD-1- en PD-L1-remmers
Grafisch van PD-L1-eiwit
Deze IO-behandelingen omvatten namen van geneesmiddelen zoals nivolumab of pembrolizumab en van andere medicijnen in klinische studies zoals durvalumab, avelumab en atezolizumab.
Een eiwit dat PD-1 wordt genoemd bevindt zich aan de buitenzijde van de cellen van het immuunsysteem en zijn partner PD-L1 bevindt zich aan de buitenzijde van de andere cellen in het lichaam (voor meer informatie, lees hier: informatie over het immuunsysteem).
Het PD-L1 op tumorcellen zorgt dat het immuunsysteem hen niet langer aanvalt. Als twee eiwitten binden, denkt de immuuncel dat de andere cel gezond is, en gaat verder. Dit is eigenlijk als een geheime handdruk, waardoor de cellen van uw immuunsysteem en de gezonde cellen weten dat zij bij hetzelfde team horen. Tumorcellen kunnen het immuunsysteem bedriegen en het laten denken dat zij gezonde cellen zijn door PD-L1-eiwitten aan hun buitenzijde te plaatsen: de kankercel leert daadwerkelijk de geheime handdruk.
De werking van de PD-1- en PD-L1-remmers is om te voorkomen dat PD-1 en PDL-1 binden. Zo kan de kankercel niet langer het immuunsysteem bedriegen.
CTLA-4-remmers
Grafisch van CTLA-4Deze IO-behandelingen omvatten namen van geneesmiddelen zoals ipilimumab en tremelimumab en andere geneesmiddelen die worden ontwikkeld.
Antilichamen zoals ipilimumab en tremelimumab blokkeren het CTLA-4 checkpoint-eiwit. CTLA-4 is een ander soort checkpoint, maar bevindt zich in plaats van op tumorcellen, op andere immuuncellen. CTLA-4 houdt het immuunsysteem tegen zodat het niet te veel tumorbestrijdende cellen maakt (de commandokiller T-cellen).
Door CLTA-4 te blokkeren met ipilimumab of tremelimumab, zal uw immuunsysteem hopelijk meer van deze cellen maken om uw tumor te bestrijden.
Wat zijn de bijwerkingen van immunotherapieën?
IO-therapie lijkt niet op andere kankerbehandelingen. Het is geen chemotherapie. De bijwerkingen van IO worden in verband gebracht met hyperactiviteit (inschakelen) van het immuunsysteem, in plaats van het immuunsysteem te onderdrukken (uit te schakelen), zoals bij chemotherapie. De bijwerkingen van immunotherapie hangen af van de soort therapie (checkpointremming of anders) en van de individuele patiënt.
De bijwerkingen zijn heel anders dan de bijwerkingen in andere kankerbehandelingen, omdat immunotherapie anders werkt dan andere therapieën. Daarom moet u oplettend en proactief handelen omdat sommige specialisten in de gezondheidszorg waar u mee spreekt, nog geen ervaring met deze geneesmiddelen hebben. De bijwerkingen van IO-therapie kunnen heel licht starten en heel snel verergeren. Zelfs als uw bijwerkingen heel mild zijn, moet u onmiddellijk uw arts inlichten. Voor informatie over de bijwerkingen van IO-behandelingen, zie onze rubriek met tien feiten.
Het is onduidelijk of IO-therapie op permanente wijze uw immuunsysteem verandert, maar de behandeling blijft invloed op uw immuunsysteem uitoefenen, zelfs als u met de behandeling gestopt bent. In sommige gevallen tonen personen die IO-therapie gekregen hebben, geen verbetering van hun kanker tot 6 maanden nadat zij de therapie gestopt hebben, en op dezelfde wijze kunnen sommige mensen bijwerkingen ontwikkelen maanden nadat zij de IO-therapie hebben gekregen.
De bijwerkingen van IO-therapie ontwikkelen zich mettertijd, soms lang na het starten van de behandeling, of zelfs maanden na het beëindigen hiervan. Zorg dat uw altijd uw zorgteam eraan herinnert dat u deze therapie hebt gekregen of nog altijd krijgt. Veel patiënten dragen een kaart met zich mee in hun portefeuille, waarop staat welke soort immunotherapie zij hebben gekregen.
Waar kan ik immuno-oncologische therapie voor nierkanker krijgen?
De verhalen over de ontwikkeling en de beschikbaarheid van checkpoint-antilichamen voor verschillende vormen van kanker volgen elkaar snel op in de medische geschiedenis. Er is een wervelende activiteit en nieuwe resultaten worden maandelijks gepubliceerd.
In de eerste plaats moeten patiënten vooral advies vragen aan een specialist in nierkanker die kan bepalen of een immuno-oncologische behandeling geschikt voor hen is.
Nierkankerspecialisten kunnen u het beste adviseren over de verschillende manieren waarop u immuno-oncologische therapieën voor nierkanker kunt krijgen. Afhankelijk van het land waar u verblijft, kunnen deze methoden het volgende inhouden: